با وجود فعال شدن مکانیسم ماشه و تشدید فشارهای بین‌المللی، معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است که این اقدام تأثیر مستقیمی بر صنعت هوایی ایران نداشته است. به گفته سید حمیدرضا صانعی، صنعت هوایی کشور طی چهار دهه گذشته همواره تحت تحریم‌های سخت‌گیرانه قرار داشته و با چالش‌های جدی در تأمین هواپیما و قطعات مواجه بوده است.
تحریم‌ها و صنعت هوایی ایران؛ چالش‌های مزمن و راهکارهای محدود
تحریم‌های اعمال‌شده علیه صنعت هوایی ایران، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، باعث شده شرکت‌های هواپیمایی ایرانی نتوانند به‌راحتی هواپیماهای نو یا قطعات یدکی را از شرکت‌های معتبر جهانی مانند بوئینگ و ایرباس تهیه کنند. این محدودیت‌ها نه‌تنها بر ایمنی پروازها تأثیر گذاشته، بلکه هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را نیز به‌شدت افزایش داده است.
با این حال، طبق اعلام رسمی سازمان هواپیمایی کشوری، در سال نخست فعالیت دولت چهاردهم، ۲۳ فروند هواپیما وارد ناوگان هوایی کشور شده‌اند. این رقم در مقایسه با سال‌های گذشته، به‌ویژه در دوران تحریم‌های شدید، رشد نسبی محسوب می‌شود. البته جزئیات مربوط به نوع هواپیماها، منبع تأمین، و نحوه ورود آن‌ها (خرید مستقیم، اجاره یا انتقال مالکیت) هنوز به‌صورت عمومی منتشر نشده است.
بر اساس گزارش‌های بین‌المللی مانند CAPA (Centre for Aviation)، ایران یکی از معدود کشورهایی است که با وجود تحریم‌های چندلایه، همچنان تلاش می‌کند ناوگان هوایی خود را از طریق مسیرهای غیرمستقیم و همکاری با شرکت‌های ثالث حفظ کند.
بحران در شرکت هواپیمایی آسمان؛ نمونه‌ای از چالش‌های ساختاری
شرکت هواپیمایی آسمان، یکی از قدیمی‌ترین ایرلاین‌های دولتی ایران، در سال‌های اخیر با بحران جدی مواجه شده است. طبق اظهارات معاون سازمان هواپیمایی کشوری، تعداد هواپیماهای فعال این شرکت از ۲۸ فروند به تنها یک فروند کاهش یافته و همین یک هواپیما نیز در فرودگاه نجف زمین‌گیر شده است.
دلایل این بحران را می‌توان در دو دسته بررسی کرد:
- مشکلات ساختاری و مدیریتی:
- وابستگی به بودجه دولتی و نبود سرمایه‌گذاری پایدار
- محدودیت‌های قانونی در خرید هواپیما و انجام تراکنش‌های مالی
- عدم انعطاف در ساختار اداری و پرسنلی
- تأثیر تحریم‌ها و فرسودگی ناوگان:
- عدم دسترسی به قطعات یدکی و خدمات تعمیرات تخصصی
- افزایش هزینه‌های عملیاتی و کاهش بهره‌وری
در چنین شرایطی، سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده که با محدود کردن مجوزهای پروازی شرکت آسمان، تلاش دارد تا از فشار بیشتر بر مردم و سیستم حمل‌ونقل هوایی جلوگیری کند. با این حال، تأکید شده که مسئولیت اصلی بهبود وضعیت این شرکت بر عهده مالکان دولتی آن است و سازمان تنها می‌تواند نقش تسهیل‌گر و مشاور را ایفا کند.
جمع‌بندی: فعال شدن مکانیسم ماشه، اگرچه از نظر حقوقی و سیاسی اهمیت دارد، اما در عمل تأثیر جدیدی بر صنعت هوایی ایران نداشته است؛ چرا که این صنعت سال‌هاست با تحریم‌های گسترده مواجه است. ورود ۲۳ هواپیما به کشور در سال گذشته نشانه‌ای از تلاش برای حفظ ظرفیت حمل‌ونقل هوایی است، اما بحران‌هایی مانند وضعیت شرکت آسمان نشان می‌دهد که بدون اصلاحات ساختاری، سرمایه‌گذاری هدفمند و تعامل بین‌المللی، آینده صنعت هوایی ایران همچنان با ابهام روبه‌رو خواهد بود.
