در حالی که برنامه‌های توسعه گردشگری کشور، جذب ۱۵ میلیون گردشگر را هدف‌گذاری کرده‌اند، وضعیت ناوگان هوایی ایران با چالش‌های جدی روبرو است. به گفته مشاور رئیس اتاق تهران، ایران نیازمند بیش از ۵۰۰ فروند هواپیما برای ایجاد تعادل در حمل و نقل هوایی و جابه‌جایی این حجم از گردشگران است، اما در حال حاضر تنها ۱۶۲ فروند از ۳۲۱ فروند هواپیمای موجود در کشور فعال هستند و همین تعداد نیز عموماً از عمر مفید خود عبور کرده‌اند.
محمد عیدیان، مشاور عالی رئیس اتاق تهران، در نشست کمیسیون حمل و نقل این اتاق با اشاره به برنامه هفتم توسعه و هدف‌گذاری برای جذب ۱۵ میلیون گردشگر، اظهار داشت: «اساساً زیرساخت‌های لازم برای جذب این تعداد گردشگر در کشور وجود ندارد و ناوگان هواپیمایی فعلی به هیچ وجه پاسخگوی این هدف نخواهد بود.» وی افزود: «ما در مجموع ۳۲۱ فروند هواپیما در کشور داریم که متاسفانه تنها ۱۶۲ فروند از آن‌ها فعال هستند و بخش قابل توجهی از همین ناوگان فعال نیز فرسوده و نیازمند نوسازی است.»
عیدیان با تاکید بر ضرورت افزایش تعداد هواپیماها برای ایجاد تعادل در حمل و نقل هوایی و جابه‌جایی حجم بیشتر مسافر و گردشگر، تصریح کرد: «برای رسیدن به یک وضعیت مطلوب در این زمینه، به بیش از ۵۰۰ فروند هواپیما نیاز داریم.»
مشاور عالی رئیس اتاق تهران در ادامه به مقایسه‌ای بین وضعیت شرکت‌های هواپیمایی ایران و ترکیه پرداخت و گفت: «تعداد شرکت‌های هواپیمایی در ایران زیاد اما تعداد هواپیماهای فعال در آن‌ها کم است. ایران ۲۶ شرکت هواپیمایی دارد که بیش از نیمی از آن‌ها غیرفعال هستند، در حالی که ترکیه با ۲۰ شرکت هواپیمایی توانسته است بیش از دویست میلیون مسافر را جابه‌جا کند. این مقایسه نشان می‌دهد که تمرکز بر افزایش بهره‌وری و فعال‌سازی ظرفیت‌های موجود، رویکرد موثرتری است.»
وی همچنین به موضوع سوخت در صنعت هوایی اشاره کرد و گفت: «کل مصرف سوخت هواپیما در کشور حدود ۴.۲ میلیون لیتر برآورد شده است.» عیدیان با اشاره به افزایش قیمت سوخت هواپیما و تاثیر آن بر قیمت بلیت، پیشنهاد داد: «با توجه به کمبود هواپیماهای فعال و فرسودگی ناوگان، راهکارهایی مانند اجاره هواپیما می‌تواند به تسهیل خدمات‌رسانی و افزایش ظرفیت جابه‌جایی مسافران هوایی کمک کند.»
در همین نشست، پیمان سنندجی، رئیس کمیسیون حمل و نقل اتاق تهران، افزایش بهره‌وری را راهکاری کلیدی برای حل مشکلات صنعت حمل و نقل کشور دانست و اظهار داشت: «اگر مصادیق ارتقای بهره‌وری در بخش‌های مختلف این صنعت، از جمله نرخ سوخت، قوانین مربوطه، فرسودگی ناوگان و ترانزیت، به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد، می‌توان برنامه‌های موثری برای ارتقای بهره‌وری و رشد این صنعت تدوین کرد.»
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، نیز در این نشست از کاهش تعداد مسافران خطوط هوایی در سال‌های اخیر خبر داد و گفت: «پس از افزایش نرخ سوخت هواپیما در اسفندماه، تغییری در قیمت بلیت هواپیما صورت نگرفته است. در حال حاضر، حدود ۱۴۰ فروند هواپیما در صنعت حمل و نقل هوایی فعال هستند.» وی افزود: «برخلاف تصور که پس از دوران کرونا شاهد رشد صنعت حمل و نقل هوایی و جابه‌جایی مسافر خواهیم بود، متاسفانه ما روندی کاهشی در تعداد مسافران هوایی داشته‌ایم. در سال ۱۳۹۷، حدود ۲۴ میلیون مسافر با هواپیما جابه‌جا شدند، در حالی که آمار سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد این تعداد به ۱۸ میلیون نفر کاهش یافته است.»
سامانی، آزادسازی قیمت‌ها را به نفع شرکت‌های حمل و نقل دانست و گفت: «شرکت‌های هواپیمایی با وجود شرایط تحریمی، تلاش می‌کنند تا هواپیما تامین کنند. اما امکان خرید و اجاره هواپیما در کشور به دلیل فرآیندهای پیچیده و تحریم‌ها بسیار دشوار شده است. اگر شبکه‌های توزیع تقویت و قیمت‌ها آزاد شود، شرکت‌های حمل و نقل می‌توانند حدود ۲۱ همت درآمد ایجاد کنند که می‌تواند بخشی از مشکلات نوسازی ناوگان را حل کند.»
به نظر می‌رسد صنعت هوایی ایران با چالش‌های متعددی از جمله کمبود ناوگان فعال، فرسودگی هواپیماها و موانع ناشی از تحریم‌ها روبرو است که نیازمند تدوین راهکارهای جامع و اتخاذ تصمیمات اساسی برای نوسازی ناوگان، افزایش بهره‌وری و تسهیل فرآیندهای خرید و اجاره هواپیما است تا بتواند نقش موثری در توسعه گردشگری و اقتصاد کشور ایفا کند.
